Od 24 lutego 2021 w Centrum Kultury Browar B. we Włocławku! Mobilna wystawa plenerowa prezentująca architekturę i historię dworców Kolei Warszawsko-Bydgoskiej.

2021 rok ogłoszono Europejskim Rokiem Kolejnictwa, a tymczasem od kilku lat odkrywamy na nowo malowniczą i fascynującą architekturę dworców kolei warszawsko-bydgoskiej, która po raz pierwszy połączyła zabory rosyjski i pruski w 1862 roku, przyczyniając się znacząco do rozwoju regionu. Kolej żelazna, obok Wisły, stała się drugą najistotniejszą XIX-wieczną „autostradą”. W zasadniczym zakresie wpłynęła na dzisiejszy krajobraz kulturowy, społeczny, jak i infrastrukturalny Kujaw (i nie tylko).

Kontynuując projekt Historia u podstaw, przeprowadziliśmy w 2020 wspólnie z młodzieżą swoiste „śledztwo” w terenie, aby poznać i upowszechnić mało znane, a ogromnie znaczące miejsca i historie lokalnego rozwoju gospodarczego. U ich podstaw są niezwykłe historie kulturowych i ekonomicznych relacji, współpracy, rywalizacji i zmiennych wpływów niemieckich, polskich, rosyjskich, żydowskich.

Sięgnęliśmy do historii z XIX i pocz. XX wieku, których materialne świadectwa zachowały się jeszcze w większości miejscowości regionu kujawskiego i jego pogranicza: Toruń, Otłoczyn, Waganiec, Aleksandrów Kujawski, Turzno Kujawskie, Warząchewka, Włocławek, Gołaszewo, Czerniewice, Kaliska Kujawskie.

Kolei zawdzięcza swój rozwój Włocławek, dzięki której rewolucja przemysłowa w regionie miasta znacznie przyspieszyła. Powstanie kolei miało wpływ, między innymi na powstanie Fabryki Celulozy, najważniejszego zakładu Włocławka, którego żywiołowe rozrastanie określano  jako „Ameryka”. Dzięki kolei powstał też Aleksandrów Kujawski, który stał się osadą graniczną między zaborami, a jako pierwsza stacja ówczesnego Imperium Rosyjskiego miał istotne znaczenie dla podróżnych jadących do Moskwy, Paryża, Petersburga, a nawet Teheranu i Bagdadu.

Pozostałości po tym okresie odznaczają się wprost w krajobrazie w postaci architektury kolejowej, która stała się tematem tegorocznej edycji projektu. Dworce między Kutnem i Włocławkiem, często pod warstwą zaniedbania, skrywają niezwykle ciekawe budownictwo z wyraźnymi wpływami pruskimi i rosyjskimi. Przykładem niech będzie zaprojektowany z rozmachem dworzec w Aleksandrowie Kujawskim, jeden z najdłuższych tego rodzaju budynków w całej Europie!

W efekcie projektu powstała mobilna wystawa plenerowa prezentująca architekturę i historię dworców. Powstała również poszerzona wersja elektroniczna wystawy. Te fascynujące miejsca dołączyły również do strony internetowej Szlaki Kultury (www.szlakikultury.ariari.org), czyli mapy złożonej z opowieści o opustoszałych fabrykach, zrujnowanych dworach, nieczynnych młynach, dawnych spółdzielniach i towarzystwach rolnych, których zakładanie i prowadzenie było jednym z najważniejszych sposobów podtrzymywania polskości, tworzenia nowoczesnego narodu, organizowania Polaków we wspólnotę kulturową i wyrażania wprost postawy patriotycznej.

Organizator: Fundacja Ari Ari

Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku.

Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.