Wiedza o prywatnych bibliotekach, działających „osobno”, poza popularyzowanymi nurtami aktywności, nie jest powszechna. Działalność i znaczenie prywatnych bibliotek pozostawała słabo rozpoznana. Opracowania historyczne zatrzymują się na latach II wojny światowej. Spotkać można w opracowaniach raptem wzmianki, że po 1945 powstawały prywatne wypożyczalnie i biblioteki.
Wstępny sondaż wykonany w 2013 roku wskazywał, że było to powszechne i żywiołowe zjawisko, bardzo szybko unicestwione przez komunistyczne władze. Po roku 1950 z trudem i różnymi sposobami, utrzymało się w Polsce kilkanaście prywatnych, bibliotecznych inicjatyw kulturowych. Część z nich istnieje do dzisiaj, pozostając w cieniu sytemu bibliotecznego, funkcjonuje i wywiera wpływ na rzeczywistość.
Zaplanowaliśmy zdiagnozowanie aktualnego stanu prywatnych bibliotek w Polsce. Badaliśmy przypadki księgozbiorów wypożyczanych sąsiadom (także archiwaliów, audio, wideotek), pasjonatom, bibliofilom, przyglądając się zarówno sposobom organizowania, jak i funkcjonowania tych miejsc współcześnie. Działalność prywatnych bibliotek nie tylko nie zanikła, ale rozwija się, czego przykładem miejsca z kilkudziesięcioletnią historią, jak i zupełnie nowo powoływane inicjatywy, wydawałoby się wbrew rozsądkowi i rynkowo-społecznym mechanizmom. Było to pierwsze działanie badawcze poświęcone tej ważnej, a niezbadanej dotąd sferze działalności kulturalnej w Polsce.
Ulotka informacyjna: Biblioteki osobne
Badania odbyły się na terenie całej Polski, po dokonaniu analizy, szczegółowej kwerendy i weryfikacji bezpośrednimi sondażami i inspekcjami w terenie -sporządzona baza danych, opisana 14 kategoriami zawiera 163 biblioteki prywatne i społeczne.
– badania pogłębione objęły łącznie 46 bibliotek,
– baza danych szczegółowa zawiera dane kompletne (obserwacyjne, ankietowe, foto i audio/video) obejmujące łącznie 31 bibliotek prywatnych i społecznych,
– przeprowadzono (udokumentowano) ponad 80 wywiadów i rozmów,
– sporządzono 46 metryk i ankiet sondażowych,
– wykonano dokumentację: zdjęciowa – 16 bibliotek/ 300 foto, audio/video – 10 bibliotek / 30 godz. nagrań, archiwizacyjną 16 bibliotek / 16 zestawów.
Do badań wykorzystano rozbudowane metody badawcze: badania jakościowe w terenie, dane ilościowe oraz badania fokusowe (3 badania grupowych).
Podsumowanie, naukowe analizy i refleksje dotyczące badanego zjawiska obejmują aktualnie: bazę danych ilościowych i jakościowych (163 miejsca), 126 wywiadów i ankiet; 30 artykułów z rozbudowaną ikonografią.
