Zapowiedź filmu dokumentalnego pt. Szlamek
Fundacja Ari Ari 2015

Scenariusz: Przemysław Nowicki,
Zdjęcia: Olga Apanosowicz – Katłu-bej
Dźwięk: Dariusz Wancerz.
Montaż: Konrad Pawlak

Finansowanie: Program Patriotyzm Jutra 2015, prowadzony przez Muzeum Historii Polski
Organizator: Fundacja Ari Ari, w ramach projektu: Szlama Ber Winer [vel Jakub Grojnowski]

Szlama Ber Winer, „Szlamek”(1911-1942), uciekinier z ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, współpracownik tajnego Archiwum Getta Warszawy, pseud. Jakub Grojnowski, Szlamek Bajler, Szlamek Fajner, syn Icka Wolfa Winera i Srency Bajler z Łaskich. W okresie od 6 do 19 stycznia 1942 był przymusowym grabarzem w ośrodku zagłady w Chełmnie nad Nerem, świadkiem unicestwiania Żydów z gett z Kraju Warty (Łodzi, Kłodawy, Bugaju i Nowin Brdowskich, Izbicy Kujawskiej). Po niespełna dwóch tygodniach uciekł.

Urodził się i wzrastał w Izbicy Kujawskiej [czworo starszego rodzeństwa], gdzie ukończył cheder, trzy oddziały szkoły powszechnej oraz uczył się krawiectwa. W dniu ucieczki dotarł do rabina Jakuba Szulmana w Grabowie, gdzie zdał pierwszą relację, ok. 10 lutego przedostał się do Archiwum Getta Warszawskiego (tzw. Archiwum Ringelbluma). Tam, pod przybranym jeszcze w Piotrkowie Trybunalskim nazwiskiem Jakub Grojnowski, złożył Herszowi Wasserowi (sekretarz Archiwum Getta), wstrząsającą i bardzo szczegółową relację o likwidacji Żydów i Romów w Chełmnie nad Nerem.

Konspiracja getta odebrała jako pierwszy sygnał, że masowe hitlerowskie egzekucje na wschodzie okupowanej Polski (1941),to realizację odgórnego planu (Ausrottung). Relacja posłużyła kontaktom konspiracji getta z polskim podziemiem, a po dotarciu do rządu w Londynie raportów, opartych na zeznaniu Szlama, stała się dokumentem o znaczeniu międzynarodowym. Zachowała się szczątkowa korespondencja (10 kartek i listy, adresowane głównie do Wassera w getcie warszawskim). Szlama Winer zginął w obozie zagłady w Bełżcu (ok. 10.04.1942), zdążył jednak zawiadomić ekipę Ringelbluma o bełżeckiej metodzie uśmiercania, podobnej do tej w Chełmnie.

Postać Szlamka wprowadziła do literatury holocaustowej Ruta Sakowska, natomiast Przemysław Nowicki odkrył jego prawdziwą tożsamość. W 2007 roku opublikował pierwszy artykuł pt.: „Wokół Szlamka. Szkic do portretu rodzin Łaskich i Winerów z Izbicy Kujawskiej” i zaczął odkrywać historię zapomnianego posłańca rad żydowskich – Szlamy Bera Winera.