Autorskie wystawy seniorów to projekt, którego głównym założeniem było testowanie animacji muzealniczej, jako sposobu aktywizacji osób starszych (przyjęte kryterium wieku 60+).
Autorskie wystawy seniorów -poradnik i studium przypadków (PDF do pobrania)
Autorskie wystawy seniorów – poradnik i studium przypadków (ONLINE)

Przygotowaliśmy plan działania, w oparciu o diagnozy oraz ewaluację projektów kulturalnych i społecznych, prowadzonych przez Fundację Ari Ari od kilku lat na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej (jak i w całej Polsce). Problemy, z którymi chcieliśmy się zmierzyć, dotyczą niepokojących zjawisk wykluczania społecznego, ekonomicznego, zawodowego, między innymi osób starszych, dodatkowo pogłębiane narastającymi kryzysami społecznymi, ekonomicznymi małych, lokalnych społeczności (i dużych społeczeństw).

Z pewnością odnotowujemy brak aktywizujących zajęć dla osób starszych, edukacyjnych form aktywności, równocześnie integrujących mieszkańców, lokalną społeczność. Dość powszechnym problemem wśród starszych pokoleń są niewielkie kompetencje cyfrowe, utrudniające korzystanie z nowych technologii, zarazem współczesnej kultury. Trudnymi do rozwiązania pozostają problem negatywnych stereotypów związanych z wiekiem, niestety wykluczających i separujących osoby starsze, dodatkowo wzmacniających zaniżoną samoocenę, pogłębiających frustrację, poczucie wykluczenia. Równie niełatwy do rozwiązania jest problem społecznych relacji, w których dominują duży dystans, nieufność i konkurowanie, z niewielkimi perspektywami na zmianę.

Odpowiedzi szukaliśmy w dokładnie przeciwnych postawach i sposobach działania, czyli w podjęciu współpracy, zaproszeniu do wykorzystywania różnych umiejętności, bez podziałów, selekcji, wyróżniania. Zaprosiliśmy do współpracy w projekcie małe, lokalne muzea, działające w małych miejscowościach, poza głównymi szlakami turystycznymi i centrami życia społecznego. Prywatne i społeczne muzea pozostają niedocenianymi miejscami społecznych, kulturowych i tożsamościowych interakcji. W powszechnym społecznym i kulturowym odniesieniu małe, „niepaństwowe” muzea podlegają podobnie wykluczającym i marginalizującym stereotypom, jak osoby starsze. Równocześnie właśnie muzea lokalne wydają się być „naturalnym” sprzymierzeńcem w przełamywaniu rozmaitych barier i uprzedzeń.

Założyliśmy podczas przygotowania projektu, że istotne będzie swoiste „sprowokowanie” działań, ograniczenie swojej roli do wsparcia organizacyjnego i zapewnienia „zaplecza produkcyjnego”. Staraliśmy się zachęcić kilka osób „starszych” do wzięcia udziału w swoistym eksperymencie: stworzenia zespołu wspólnie z wybranym muzeum, izbą pamięci, czy działalnością muzealniczą, kolekcjonerską oraz przygotowania „swojej”, autorskiej wystawy, prezentacji, czy pokazu. Z założenia zależało nam na stworzeniu wystawy bez jakichkolwiek specjalnych wskazań, narzucanych tematów, całkowicie swobodnej w formie i treści (jedynymi ograniczeniami pozostawały terminy i wysokość budżetu dla poszczególnych działań).

Współpracę w projekcie „Autorskie wystawy seniorów” podjęło kilkadziesiąt osób (planowaliśmy piętnaście), a lokalna współpraca i ponadlokalne sieciowania bardzo szybko zaczęły oddziaływać na kolejnych użytkowników, odbiorców i działaczy w bliższej i dalszej okolicy (w 2022 cztery niezależne grupy podjęły realizację swoich przedsięwzięć, inspirowanych testowanym modelem aktywizacji: działalność muzealnicza i osoby starsze).

Testowanie „Autorskich wystaw seniorów” przeprowadzone zostało z trzema małymi muzeami i kooperującymi wzajemnie grupami osób („reprezentanci” różnych pokoleń). Działania oscylowały wokół trzech sposobów aktywizowania starszych osób. Do udziału udało się przekonać trzy różniące się między sobą działalności muzealnicze. Odmienne, zarówno w zakresie swojego statusu, formy, struktury, jak i obszarach oraz sposobach funkcjonowania.

Jak wyglądało połączenie potencjału seniorów i muzealników, animatorów lokalnych, twórców, działaczy społecznych? Wszystkie trzy działania „rozgrywały się” wokół materialnych i niematerialnych zasobów oraz form wizualnych (filmowych, graficznych, wystawienniczych i teatralnych). Przygotowanie, opracowanie, przeprowadzenie swojego „projektu”, było także opracowywaniem kilku modeli działania, który mogą być podpowiedzią, przykładem praktyki, czy nawet inspiracją dla aktywistów, działaczy, animatorów kultury.

Jak praktykować i aranżować działania kulturalne, łącząc potencjały różnych osób, odmiennych profesji i doświadczeń w małych miejscowościach, z wykorzystaniem lokalnego potencjału muzealniczego i kolekcjonerskiego? Mamy nadzieję, że przypadki zebrane w poradniku – podręczniku „Autorskie wystawy seniorów”, pozostaną nie tylko ciekawą lekturą, ale i inspirującą opowieścią o niekonwencjonalnych działaniach, otwartych ludziach i niezwykłych możliwościach tkwiących w zasobach kultury, które znaleźć można dosłownie „na wyciągnięcie ręki”.

Autorskie wystawy seniorów -poradnik i studium przypadków (PDF do pobrania)
Autorskie wystawy seniorów – poradnik i studium przypadków (ONLINE)

W projekcie pt. Autorskie wystawy seniorów udział wzięli:

Muzea prywatne: Galeria Kujawska w Kowalu, Małe Muzeum w Skępem, zbiory Bożeny i Sławomira Ciesielskich, zbiory Zygmunta Pawłowskiego.

Muzea szkolne: Izba Pamięci w Lubieniu Kujawskim, Muzeum szkolne w Kowalu, Szkolne muzeum w Czernikowie, Muzeum szkolne w Chrostkowie.

Muzea społeczne:, Ochotnicza Straż Pożarna w Kłóbce, Teatr Impresaryjny we Włocławku, Izba Pamięci im. Poli Negri w Lipnie.

Muzea samorządowe: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku.

Stowarzyszenia: Lipnowska Grupa Literacka (archiwum), Kapela spod Kowala (archiwum), Dyskusyjny Klub Filmowy „Ósemka” z Włocławka, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza Gustaw ze Skępego, Stowarzyszenie Lapidaria. Zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw, Leśna Baza Łącko, Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerzy i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal.

Podmioty i instytucje lokalne: gmina Baruchowo, gmina Kowal, miasto Kowal, gmina Lubień Kujawski, miasto i gmina Skępe, miasto Włocławek, Szkoła podstawowa w Kłóbce, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Skępem, Szkoła Podstawowa w Skępem, Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Baruchowie, Centrum Kultury w Lubieniu Kujawskim.

Projekt „GENERATOR INNOWACJI. SIECI WSPARCIA 2” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt realizowany przez PCG Polska Sp. z o. o. w partnerstwie z Towarzystwem Inicjatyw Twórczych „ę